30 Nisan 2017 Pazar

AEI : Aero Espresso Italyana



1924 yılında kurulan Aero Espresso Italiana (AEI) Anonim Şirketinin ana merkezi ücretsiz olarak kullanmasına izin verilen, Birindizi şehrinde bulunan Birinci Dünya Savaşında deniz uçaklarının kullandığı hava limanı idi. Bu hava limanında hangarlar ve uçakları denizden çıkarmak için kullanılan bir vinçte bulunuyordu.


İstanbul Büyükdere'de bulunan Aero Espresso Italiana tesislerinin denizden görünüşü





İzmir ve İstanbul şehirlerine uçuş yapmak için 1924 yılında görüşmelere başlayan Aero Espresso Italiana (AEI) şirketine sadece İstanbul'a uçuş yapma izni verildi. Birinci Dünya Savaşında donanma uçaklarının kullandığı Büyükdere'de bulunan yer AEI şirketine kiralandı ve Şirket bu sahada iki hangar, bir atölye, bir lojman ve uçakları denizden çekmek için beton bir rampa inşa etti. Padişahların av köşkü olarak kullandığı solda görülen  bina ise şirketin yönetim binası olarak kullanıldı.

Uçuşların başladığı 1 Ağustos 1926 günü yapılan törenleri haberleştiren dergiden fotoğraflar.

AEI şirketi ülkemiz ile 1924 yılında yaptığı protokol gereğince yapılan uzun süreli görüşmeler ve hazırlıklar sonrasında 1 Ağustos 1926 tarihinde posta ve kargo taşıyan deneme uçuşlarına başladı, ve 1926 yılı sonuna kadar deneme uçuşlarına devam etti.

1 Ağustos 1926 Pazar sabahı İtalyan, Türk ve Yunanlı yetkililer Brindisi hava limanında yapılan törenlerde hazır bulundular, daha sonra sabah saat 9:00 da Kaptan Umberto Maddalena yönetimindeki I-AMES kuyruk numaralı Savioia Marchetti S55C model uçak Brindisi'den Atina'ya, Mühendis pilot Perucati yönetimindeki I-ADIM kuyruk numaralı S55C uçak Atina'dan İstanbul'a ve Kaptan Mario de Benardi yönetimindeki I-AFER kuyruk numaralı S55C uçak İstanbul'dan Atina'ya doğru aynı saatte hareket ettiler ve yaklaşık beş saat kadar sonra hedeflerine ulaştılar. (Kaynaklar uçaklar ve pilotlar konusunda farklı bilgiler veriyor, buradaki bilgiler Bill Robertson'un el yazısı notlarından alınmıştır)

O zaman ki uçuşların ne kadar tehlikeli olduğunun anlaşılabilmesi için bu uçaklardan ikisinin o sene üçüncünün ise 1927 yılında düştüğünü eklemek isterim.

1 Ağustos 1926 günü Brindizi'den havalanan uçak özel ilk gün damgası ile damgalanan hava postası gönderileri taşıyordu, yakın zaman kadar bu uçakta İstanbul'a gönderilen zarf veya kart olmadığı sanılıyordu. AEI uçuşları hakkında Vincent Prange tarafından yazılan kitap bile bu konuda yanlış bilgi vermektedir. Brindisi şehrinden İstanbul'a ilk doğrudan uçuş ise 4 Ağustos 1926 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bu uçakta da İstanbul'a gönderilen hava posta gönderileri taşınmıştır.

Brindisi'den kalkan uçak için hazırlanan özel ilk uçuş damgası
Brindisi  - Inaugrazione de Linea Aerea Levante
(Brindizi - Doğu hava hattının açılışı)

İlk uçuş için hazırlanan özel kartpostalın ön yüzü

İlk uçuş ile Brindizi'den Atina'ya gönderilen özel damgalı kart

Roma'dan İstanbul'a gönderilmiş ilk uçuş damgalı zarf
(Önemli bir Türk Aerofilatelisi koleksiyoncusu olan Bill Robertson koleksiyonundan)
Brindisi'den İstanbul'a yapılan ilk AEI uçuşu ile gönderilmiş, Brindisi-Posta Aerea (Hava Postası) damgalı zarf







Vincent Prange tarafından yazılan Aero Espresso Italiana S.A. kitabında verilen bilgilere göre ülkemizden AEI uçakları ile ilk hava postası 25 Eylül 1926 tarihinde taşınmıştır, sağda adı geçen kitaptan alınan 27 Eylül 1926 damgalı zarf resmi görülebilir.


İtalya devleti Musolini'nin faşist diktatörlüğü altında 1930 lu yıllarda önce Libya, daha sonra Habeşistan'ı işgal edince ülkemiz ile ilişkileri gerginleşti. Ege denizinde ülkemize en yakın komşularımız olan Rodos ve On İki Ada o dönemlerde İtalyan yönetiminde olduğu için AEI uçuşları sıkı şekilde denetlenmeye başlandı. Uyarılara karşın AEI uçakları askeri yasak bölgelere yakın uçuşlar yaptığı için 1935 yılında AEI şirketinin ülkemize uçuş lisansları iptal edildi.